Monday, April 24, 2006

Religie, Kunst en Wetenschap

Mooi stukje op de voorpagina van het Opinie en Debat katern zaterdag in het NRC. Het ging om de verschillende 'waarheden' van kunst, wetenschap en religie. Dat werd mooi verwoord in een fictieve brief van Vermeer aan Antonie van Leeuwenhoek. Vermeer schrijft dat Anthony van Leeuwenhoek hem onder de microscoop heeft laten zien dat dat heldere water dat hij schildert, helemaal niet zo helder is, maar wemelt van de micro-organismen. Vermeer stelt dat van Leeuwenhoek gelijk heeft, dat zijn observaties de waarheid van de werkelijkheid meer benaderen, maar dat zijn geschilderde heldere waterdruppel de innerlijke belevingswaarheid dichter benaderen.
Vervolgens stapt de schrijver van het artikel over naar religie, dat dat ook een vorm is om menselijke belevingswaarheden te benoemen. Hij haalt een mooi citaat van Reve aan. 'Woorden als Hel, Hemel, Verlossing, Eeuwig Leven, Satan, etc. geven ervaringen van het menselijk hart weer: het zijn waarheden van het menselijk gevoelsleven, maar geen tastbare feiten.'.

Religie als kunstvorm beschouwen kan ik goed hebben. Ik zou alleen de gevoelens of ervaringen die kunst en religie beschrijven of oproepen, niet zo snel "waarheden" noemen. Meer inspiratiebronnen of gewoon belevingen. In het stuk wordt ook gesteld dat mensen niet zonder verhalen kunnen. Dat dat de menselijke manier is om om te gaan met de wereld. Zo zie ik dat ook. Mensen halen voordeel uit het leggen van verbanden, ofterwijl het maken van verhalen van feiten. Daardoor hebben we veel nuttige dingen kunnen uitvinden, mooie gedachtensprongen kunnen maken. Maar er worden ook onzinnige verbanden gelegd, zoals dat bliksem een straf van de goden zou zijn, of dat in het verwaaien van graan buitenaardse wezens te herkennen zijn.

Verder vind ik religie als kunst ervaren, iets heel anders dan 'geloven'. Geloven is voor mij die belevingswaarheid ook als werkelijkheidswaarheid aannemen, en daar consequenties aan verbinden, zoals niet zondigen zodat je in de hemel komt. Iemand die zegt: ik zou graag willen geloven in god, is wat mij betreft geen gelovige. Als je nog de stap kan zetten naar het metaniveau van het bekijken van jezelf als gelovige, ben je volgens mij geen gelovige. Relativeren van geloof, betekent niet geloven. Volgens mij kan je niet 'een beetje geloven' of 'alleen op zondag geloven'. Maar misschien heeft dat meer te maken met de beperkingen van mijn redelijk zwart-witte ratio dan met iets anders.

No comments: